Wymowa

Muszę z góry ostrzec, że wymowa litewska do najprostszych nie należy. Ale chyba jest to jednym z uroków tego bardzo, na pierwszy rzut ucha, melodyjnego języka. Najwięcej problemów cudzoziemcom sprawia akcent, który jest do tego stopnia ruchomy, że potrafi "przesuwać się" w jednym i tym samym słowie odmienianym jedynie przez przypadki lub osoby. Aby było jeszcze trudniej, dopatrzono się trzech rodzajów akcentu w języku litewskim - ale o tym później.

Spółgłoski należy wymawiać z reguły tak jak w języku polskim (w tym i "c"). Należy mieć jedynie na uwadze, że:

1. Spółgłoski č, š i ž wymawiane są jak polskie "cz", "sz" i "ż".

2. W języku litewskim również rozróżniamy spółgłoski twarde i miękkie. Miękko należy wymawiać spółgłoski znajdujące się przed e, ę, ė, i, y, į oraz ie.

3. Spółgłosek c, dz, s i z w pozycji miękkiej (patrz niżej) nie należy wymawiać jak ć, dź, ś lub ź, lecz jako c'', dz'', s'' i z'' (m.in. tak jak w języku rosyjskim), np. sėdėti [s''-ed''e:t''i]

4. Miękkie l wymawiane jest jak w polskim wyrazie lipa (np. liepa [l''ijepa]). Twarde l natomiast to dawne, polskie sceniczne ł (czyli nie krótkie u, lecz coś w rodzaju "ciemnego l" w angielskim słowie old). W podobny sposób ł wymawiają zresztą Rosjanie. Przykłady: pagalba [paga:łba], laikas [łajkas], lūžti [łu:szt''i].

Tu już będzie trudniej. Najpierw wyjaśnijmy parę różnic:

• ą, ę, į oraz ų kiedyś były nosowymi samogłoskami, ale już dawno nie są. Oznacza to, że np. ą nie należy wymawiać jako [on], lecz jako długie a. Haczyk oznacza więc przedłużenie. Przykład: ąžuolas [a:żuo:łas]
• e i ę wymawia się jako bardzo szerokie [e], w pozycji akcentowanej nawet jak [ia] w polskim słowie siano. Przykłady: geras [g''ä:ras], šeštas [sz''ä:sztas]. Przypominam, że e i ę zmiękczają poprzedzające spółgłoski. Jedynie w wyrazach obcych e wymawia się jako krótkie, zamknięte [e], np. universitetas [uńiwers''itetas]
• ė wymawia się jako miękkie, bardziej zamknięte długie [e] (lub polskie [ie] w słowie biec). Przykłady bėgti [b''e:kt''i], gėlė [g''e:l''e:], Klaipėda [Kłajp''e:da].
• y wymawia się jako długie [i], np. trys [tr''i:s]

Po drugie, jak już można zauważyć, litewskie samogłoski dzielą się (w wielkim uproszczeniu) na krótkie i długie. Mało tego, nie zawsze jest to odzwierciedlone w pisowni. Według pisowni można je podzielić następująco:

Krótkie samogłoski ujęte w nawiasach wystepują jedynie w wyrazach obcych, np. monologas [monołogas], televizorius [tel''ew''izor''us].

Jak wynika z tabeli, litery a i e mogą być wymawiane zarówno krótko, jak i długo. Reguła jest następująca: w pozycji nieakcentowanej wymawiane są zawsze krótko (przykład: voras [wo:ras], netikras [ńät''ikras]). W pozycji akcentowanej wymawiane są krótko przede wszystkim w końcówkach -a, -e, -es (np. klaida [kłajda], gėle [g''e:l''ä], gėles [g''e:l''äs]), w przymiotnikach stopnia wyższego (np. geresnis [gäräsnis]), w zaimkach (np. kas [kas]) oraz w wyrazach obcych (np. desertas [desertas]), w większości pozostałych przypadków wymawiane są długo (np. stotelė [stot''ä:l''e:], paštas [pa:sztas]).

Do dwugłosek zalicza się:

ai, ei, ui - wymawia się je jak [aj], [ej], [uj]

au - wymawia się jak polskie [au] w wyrazie aula

ie - wymawia się jak polskie [ije]

uo - wymawia się podobnie jak polskie ło w wyrazie łoskot (krótkie ^u + o).

Przykłady: laikas [łajkas], leisti [l''äjst''i], muitinė [mujt''ińe:], draugas [dra^ugas], pienas [pijenas], suolas [s^uo:łas].

Dwugłoskę ai wymawiamy jako [ej] po miękkiej spółgłosce, np. broliai [bro:l''ej], geriausiai [g''är''a^us''ej]. Ponadto wielu Litwinów wymawia ai jako [ej] oraz au jako [ou], jeśli pierwszy element dwugłoski nie jest akcentowany, np. laikas [łejkas], Kaunas [Ko^unas], ale laimė [ła:jm''e:], gauti [ga:^ut''i]